تاثیر حذف حجم مبنا بر معلامات بورس | آقابزرگی: رفع محدودیت‌ها منجر به افزایش شفافیت، کشف قیمت منصفانه و ارتقای ضریب نقدشوندگی می‌شود

به گزارش اقتصادنیوز، اول دی ماه 1404 حجم مبنا در بورس ایران حذف خواهد شد و یکی از خواسته‌های مهم فعالان بازار سرمایه محقق می‌شود. به عقیده کارشناسان، کاهش حجم مبنای سهم‌ها به یک سهم، می‌تواند گره معاملاتی بورس را باز کند و یکی از محدودیت‌های مهم معاملاتی بازار سرمایه را از پیش رو بردارد. 

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، در گفتگو با اقتصادنیوز با اشاره به سابقه اجرای حجم مبنا در بورس ایران، حذف این ابزار را اقدامی مثبت در مسیر افزایش نقدشوندگی، شفافیت و کشف قیمت منصفانه دانست و تأکید کرد: کاهش محدودیت‌ها می‌تواند بازار سرمایه را به استانداردهای حرفه‌ای نزدیک‌تر کند.

حجم مبنا؛ راهکاری موقت برای کنترل نوسانات هیجانی

فردین آقابزرگی با اشاره به پیشینه اجرای حجم مبنا در بورس ایران گفت: حجم مبنا از سال ۱۳۸۴ و در دوره مدیریت آقای عبده تبریزی در سازمان بورس تعریف شد. در آن مقطع، بازار سرمایه ایران فاقد مارکت‌میکر و بازارگردان‌های حرفه‌ای بود و ابزار مناسبی برای کنترل نوسانات هیجانی وجود نداشت. به همین دلیل، حجم مبنا، به‌عنوان راهکاری موقت برای جلوگیری از نوسانات شدید و مقطعی قیمت‌ها به کار گرفته شد.

وی افزود: در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ و به‌ویژه پیش از سال ۸۴، بارها شاهد بودیم که در دقایق پایانی معاملات، تنها با چند معامله محدود، قیمت برخی سهام به‌صورت غیرواقعی افزایش یا کاهش پیدا می‌کرد. حجم مبنا با این هدف طراحی شد که تغییر قیمت، تنها زمانی اتفاق بیفتد که حجم قابل توجهی از معاملات انجام شده باشد و از بروز رفتارهای هیجانی جلوگیری شود.

تفاوت شرایط امروز بورس با دو دهه گذشته

این کارشناس بازار سرمایه با تأکید بر تغییر شرایط فعلی بورس نسبت به گذشته اظهار کرد: امروز ساختار بازار سرمایه ایران، به‌مراتب توسعه‌یافته‌تر شده و ابزارهای نظارتی و معاملاتی متنوع‌تری در اختیار نهاد ناظر قرار دارد. در چنین شرایطی، حذف حجم مبنا اقدامی مثبت تلقی می‌شود؛ چراکه باعث می‌شود، نوسان قیمت‌ها به‌جای وابستگی به یک عدد ثابت، بر اساس حجم واقعی معاملات و سازوکار عرضه و تقاضا شکل بگیرد.

آقابزرگی ادامه داد: یکی از مأموریت‌های اصلی سازمان بورس و سایر ارکان بازار سرمایه، افزایش نقدشوندگی و شفافیت است. حذف حجم مبنا می‌تواند به افزایش حجم معاملات منجر شود، زیرا معامله‌گران با محدودیت کمتری روبه‌رو هستند و قیمت‌ها سریع‌تر به تعادل می‌رسند.

محدودیت‌ها و دخالت در روند طبیعی بازار

وی با اشاره به پیامدهای اعمال محدودیت‌ها در بازار سرمایه گفت: هر نوع محدودیت مانند دامنه نوسان، حجم مبنا یا توقف‌های طولانی‌مدت نمادها، به‌نوعی دخالت در روند طبیعی بازار محسوب می‌شود. بازار باید بتواند بر اساس منطق اقتصادی و رفتار سرمایه‌گذاران مسیر خود را طی کند و هرچه این محدودیت‌ها کمتر باشد، کارایی بازار افزایش خواهد یافت.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: در گذشته، حجم مبنا عمدتاً شرکت‌هایی را تحت تأثیر قرار می‌داد که حجم معاملات پایینی داشتند. در مقابل، شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز به دلیل وزن بالای خود، عملاً از نوعی مارکت‌میکری غیررسمی برخوردار بودند و روان‌تر معامله می‌شدند. همین موضوع باعث می‌شد، فشار محدودیت‌ها بیشتر متوجه شرکت‌های کوچک‌تر باشد.

رفتار شاخص‌ها و گرایش بازار به نمادهای بزرگ

آقابزرگی با اشاره به وضعیت شاخص‌های بورسی گفت: تا روز چهارشنبه ۲۷ آذرماه، شاخص کل حدود ۴۰ درصد بازدهی داشته و شاخص آزاد شناور نیز رشد مشابهی را تجربه کرده است. در همین بازه، شاخص هم‌وزن حدود ۳۲ تا ۳۳ درصد افزایش داشته که نشان‌دهنده گرایش بازار به سمت شرکت‌های بزرگ و پر‌وزن است.

وی افزود: معمولاً در ابتدای تغییر روند بازار، ابتدا شرکت‌های بزرگ و شاخص‌ساز تحت تأثیر فشار عرضه یا تقاضا قرار می‌گیرند و سپس این روند به سایر نمادها سرایت می‌کند. بنابراین اختلاف عملکرد شاخص‌ها در چنین مقاطعی تا حد زیادی طبیعی است.

حذف حجم مبنا؛ مقدمه‌ای برای اصلاحات عمیق‌تر

این کارشناس بازار سرمایه تأکید کرد: رفع محدودیت‌ها در نهایت منجر به افزایش شفافیت، کشف قیمت منصفانه و ارتقای ضریب نقدشوندگی بازار خواهد شد و حذف حجم مبنا را باید گامی مثبت و رو به جلو در مسیر توسعه بازار سرمایه دانست.

آقابزرگی گفت: امیدوارم در آینده نزدیک، دامنه نوسان قیمت نیز مورد بازنگری قرار گیرد. دامنه نوسان بیش از دو دهه است که بدون تغییر باقی مانده، در حالی که در بسیاری از بازارهای جهانی، به دلیل حضور فعال مارکت‌میکرها، چنین محدودیت‌هایی یا وجود ندارد یا بسیار انعطاف‌پذیرتر است. افزایش دامنه نوسان به محدوده‌ای معقول، مثلاً بین ۵ تا ۱۰ درصد، می‌تواند گام بعدی اصلاحات بازار سرمایه باشد.