ائتلاف علیه ایران به رهبری ترامپ؟ | پشت پرده پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم

به گزارش اقتصادنیوز، در اجلاس سالانه هفته گذشته آمریکا و آسیای مرکزی، قزاقستان اعلام کرد که به عنوان اولین کشور از آسیای مرکزی به پیمان ابراهیم می‌پیوندد؛ توافقی که از دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ آغاز شد و به موجب آن، روابط میان اسرائیل و کشورهای عرب و مسلمان عادی‌سازی و تقویت خواهد شد.

الدار ممدوف در نشنال‌اینترست نوشت: این تصمیم قزاقستان، یک موفقیت خوب در سیاست خارجی دولت ترامپ محسوب می‌شود؛ همچنین این اقدام تایید کننده پیش‌بینی‌ است که سال گذشته مطرح شده بود؛ این‌که قزاقستان ممکن است برای کسب مزایای دیپلماتیک از واشنگتن به این توافق بپیوندد.

برخی تحلیلگران غربی نیز بر همین عقیده‌اند. جوزف اپستین، مدیر مرکز پژوهشی توران در مصاحبه با مؤسسه یورکتاون به رادیو اروپای آزاد مدعی شد که این اقدام شاید در ظاهر نمادین باشد، اما در آینده می‌تواند اهمیت دیپلماتیک پیدا کند. او مدعی شد که تصمیم قزاقستان برای پیوستن به توافق ابراهیم آغاز مرحله‌ای جدید است؛ مرحله‌ای که این توافق‌ها را از یک طرح ابتکاری صلح در خاورمیانه به یک ائتلاف طرفدار آمریکا میان کشورهای مسلمان میانه‌رو که به ایده‌های مدارا و رفاه متعهد هستند، تبدیل می‌کند.

خبر مرتبط

ترامپ به دنبال حفظ آتش بس میان ایران و اسرائیل؟ | بازآمریکایی‌سازی خاورمیانه؛ از ایده تا اجرا

اقتصادنیوز:آنچه خاورمیانه امروز را متفاوت می‌کند، وجود جنگ نیست؛ چرا که جنگ همیشه در منطقه بوده است. تفاوت اصلی این است که همه بحران‌ها اکنون به‌طور عمیقی به یکدیگر متصل هستند.

محاسبات نادرست آمریکا

با این‌حال، اگر از منظر سیاست‌های خاورمیانه به این رویداد نگاه کنیم، می‌توان به سادگی دریافت که موضوع شکل‌گیری یک ائتلاف طرفدار آمریکا نیست، بلکه برای قزاقستان، پیمان ابراهیم تنها ابزاری برای رسیدن به هدف است. اما تفسیر این اقدام از زاویه سیاست خاورمیانه یا یک ائتلاف جدید طرفدار آمریکا، کاملا نادرست است.

توافق ابراهیم برای قزاقستان تنها یک ابزار است؛ ابزاری برای تنوع‌بخشی به وابستگی‌های ژئوپلیتیکی خود و دور شدن از مسکو، و همچنین تقویت روابط استراتژیک با آمریکا.

بنابراین، تعبیر این موضوع به شکل‌گیری یک بلوک ایدئولوژیک طرفدار آمریکا، اشتباهی جدی در فهم محاسبات منفعت‌طلبانه آستانه است.

صحنه شلوغی که قزاقستان نقشی در آن ندارد

بسیاری از حامیان گسترش توافق ابراهیم، آن را بخشی از تلاش آمریکا برای ایجاد یک ائتلاف علیه ایران معرفی می‌کنند؛ اما این تحلیل با واقعیت‌های آسیای مرکزی سازگار نیست. درواقع، ایران هیچ نفوذ یا دخالت قابل توجهی در امور قزاقستان ندارد. همچنین این دو کشور، به جز سهم مشترک از دریای خزر، هیچ مرز زمینی مشترکی ندارند و روابط تجاری‌شان نیز محدود است.

از سوی دیگر، گفته می‌شود اسرائیل درصدد است تا قزاقستان را از ترکیه دور کند. اما این تحلیل هم واقع‌بینانه نیست؛ چرا که ترکیه از طریق سازمان کشورهای ترکی، نفوذ تاریخی، قومی و زبانی خود را با کشورهای ترک‌تبار آسیای مرکزی تقویت کرده است. بنابراین برخلاف تصور برخی تحلیلگران، چیزی نیست که قزاقستان بخواهد با پیوستن به توافق ابراهیم از آن فاصله بگیرد یا آن را تضعیف کند. آستانه نه ارتباطات، نه تجربه و نه قدرت کافی برای ایفای نقش در پرونده‌های سنگینی چون فلسطین، یمن یا ایران دارد.

کاسم‌جامارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان نیز گفته است که از توافق ابراهیم انتظار نتایج عملی ندارد و آن را تنها کمکی کوچک در جهت یک روند بین‌المللی توصیف کرده است.

رویکرد جدید عدم فشار در سیاست

ریشه اقدام آستانه را باید در فراگیر شدن یک رویکرد جدید در دیپلماسی قدرت‌های بزرگ درنظر گرفت.

در نشست آمریکا و آسیای مرکزی، آمریکا برخلاف گذشته تلاش کرد تا به دولت‌های آسیای مرکزی فشاری برای انتخاب میان آمریکا، و روسیه و چین وارد نکند. همچنین این‌بار آمریکا درباره حقوق بشر لحن تندی را اتخاذ نکرد و حتی روایت همیشگی خود مبنی بر «بازی بزرگ» را کنار گذاشت.

این سیاست عدم فشار، فضای سیاسی لازم را برای کشورهای آسیای مرکزی ایجاد کرد تا بدون تحریک روسیه، به آمریکا نزدیک شوند.

توکایف نیز به‌عنوان یک دیپلمات باتجربه، از این فرصت استفاده کرد؛ پیوستن به توافق ابراهیم هزینه‌ای برای او نداشت اما می‌تواند مقدمه منافع زیادی باشد. اولین نکته این است که قزاقستان از سال 1992 با اسرائیل روابط رسمی داشت. از آن‌جایی که توافق ابراهیم تعهد امنیتی جدیدی را ایجاد نمی‌کند و همچنین هزینه سیاسی سنگینی ندارد، از آن استقبال کرد.

این پیمان اما برای آمریکا، نمادی از یک همکاری استراتژیک به‌شمار می‌آید.

توکایف حتی اعلام کرده است که این تصمیم قطعی و غیرقابل بازگشت است و هیچ رویدادی، حتی احتمال الحاق کرانه باختری یا اخراج جمعیت غزه، این تصمیم را تغییر نخواهد داد.

این سخن نشان می‌دهد که برای قزاقستان، موضوع ابدا خاورمیانه نیست، بلکه تمرکز بر ارتباط با آمریکا است.

قزاقستان در حال فاصله گرفتن از روسیه است

پس از حمله روسیه به اوکراین، قزاقستان و سایر کشورهای منطقه روند سیاست چندجانبه خود را به یک وضعیت فوریتی برای دور شدن از مسکو تبدیل کردند.

پیوستن به توافق ابراهیم، پیامی آشکار مبنی بر استقلال قزاقستان، بدون اینکه به‌طور مستقیم از مسکو فاصله‌گیری علنی داشته باشد دربر داشت. به علاوه؛ موجب تقویت ارتباط این کشور با واشنگتن خواهد شد.

در مقابل، برای روسیه این حرکت ناخوشایند بود، اما تحلیلگران واقع‌بین روس می‌گویند که به جای مقابله، باید خود را با چنین روندی تطبیق دهند.